نقشي ۾ باڊهه شهر تير جي نشان سان ڏيکاريل آهي
باڊهه
باڊهه: لاڙڪاڻي ضلعي جي تعلقي ڏوڪريءَ جو مشھور شھر، ڪوٽڙيءَ کان ڪوئيٽا ويندڙ ريلوي لائين تي هڪ اسٽيشن، واپار جي منڊي، خاص ڪري چانورن جي خريداريءَ جو مشھور مرڪز آهي. هتي هر سال شعبان جي مھيني ۾ پير تقي شاهه جيلانيءَ جو ميلو لڳندو آهي، جنھنڪري شھر جي ڪاروبار ۾ واڌارو ٿيندو آهي. باڊهه شھر لاڙڪاڻي، قمبر- شھدادڪوٽ ۽ دادو ضلعن جي ٽن تعلقن ڏوڪريءَ، ميھڙ ۽ وارهه جي سرحد تي آهي، ان کانسواءِ هيءُ شھر لاڙڪاڻي ۽ دادو ضلعن جي ميل واريءَ جاءِ تي پڻ آهي. ڪلهوڙن جي حاڪميت ۾ باڊهه کي سرڪاري منزل گاهه جي حيثيت حاصل هئي. مقامي ماڻهن کان مليل ڄاڻ موجب ميان گاجيءَ جو مرڪز پڻ باڊهه جو شھر هو. ان وقت باڊهه شھر ماڻهن جي نقل و حرڪت ۽ اچ وڃ جو خاص ذريعو هو. ھيءُ شھر ھن وقت 14 وارڊن تي ورھايل لاڙڪاڻي، ضلعي جو وڏي ۾ وڏو شھر آھي. ھن شھر ۾ ادبي ۽ سماجي تنظيمون: سِگا ۽ سنڌي ادبي سنگت ڪم ڪري رھيون آھن. ان کانسواءِ ’شان ڏھر لائبرري‘ پڻ موجود آھي. ھن شھر ۾ گرلز ڪاليج، بوائز ھاير سيڪنڊري اسڪول، رورل ھيلٿ سينٽر، پريس ڪلب، پوليس ٿاڻو، ٽپال گهر ۽ ٻيا ادارا موجود آھن. شھر ۾ پاڻي، بجلي ۽ نڪاسيءَ جو نظام موجود آھي. شھر جي تاريخ تي ڪامريڊ سوڀي گيانچنداڻي ۽ اياز قادريءَ مضمون لکيا آھن. ان کانسواءِ هن شھر بابت ليکڪ بيدار جعفري ’باڊهه بوند بھار‘ نالي ڪتاب پڻ لکيو آهي. سنڌ گريجوئيٽ ايسوسيئيشن پاران پرائمري اسڪول (1) جي سؤساله جشن جي موقعي تي خاص سووينئر ڇپائي پڌرو ڪيو ويو، جنھن ۾ شھر جي تاريخ ۽ باڊهه جي شاعرن، اديبن جو تعارف ۽ تفصيل شايع ڪيا ويا. شھر جي مشھور شاعرن، اديبن، سياستدانن ۽ تعليمدانن ۾: شيرل بيوس باڊاھي، پروفيسر ڊاڪٽر محمد قاسم ٻگهيو، ڊاڪٽر آفتاب ابڙو، ذوالفقار ناصر ساريو، پنھل ساريو، اصغر سنڌي، عادل عباسي، بيدار جعفري، واحد ڪانڌڙو، سارنگ امر، شھيد شان ڏھر (صحافي)، ذلفي ميراڻي، اثر امام، واحد پارس ھيسباڻي، ڊاڪٽر واحد سولنگي، امتياز دانش، غلام محمد ڀٽي، اقبال کوکر، راز سروري، ارباب علي ’غمزده‘، ڊاڪٽر برڪت نوناري، ڊاڪٽر عنايت الله ڪانڌڙو ۽ ٻيا شامل آھن. ھن وقت شھر جي آبادي ٽن لکن کان مٿي آھي.
لفظ باڊههھيٺين داخلائن ۾ پڻ استعمال ٿيل آھي