تاس
تاس
تاسَ: ٻاوَنجهاهه پَتن جي ڍڳيءَ کي ”تاس“ چوندا آهن. تاس ۾ تيرهن تيرهن پتن جا چئن مختلف نشانن وارا پتا ۽ ٻه جوڪر ٿين ٿا، جن لاءِ رانديگر ڪو مقرر ملهه طئي ڪندا آهن. انهن نشانن کي سنڌيءَ ۾ عام طور ڪارو، ڦلو، چَوڪڙي (ايٽ) ۽ پان سڏبو آهي. تاس جي ڍڳيءَ ۾ هر رنگ جا هڪ کان 10 تائين عدد ۽ انهن کان مٿي ترتيب وار گولو، راڻي، بادشاهه ۽ يڪو ٿيندو آهي. هن راند ۾ هڪ کان ڏهن تائين پتن جا عدد هن ريت اچاريا ويندا آهن. يَڪو، ٻڪي/ دُڪي، ٽِڪي، چونڪِي، پنجي، ڇَڪي، سَتي، اَٺي، نَولو ۽ ڏهلو. هيءَ راند عام طور ٻه، چار يا ڇهه رانديگر کيڏندا آهن، پر ڪن حالتن ۾ اڪيلو رانديگر به کيڏي سگهندو آهي. سائنسدانن جو خيال آهي ته پٿر جي دور ۾ به ماڻهو ڪا اهڙي راند کيڏندا هئا، جيڪا تاس جهڙي هئي. ان ۾ پٿرن تي نشان هنيا ويندا هئا. هيءَ راند وندر ۽ جوئا لاءِ کيڏي ويندي آهي. تاريخ ۾ تاس جو هٿ آيل سڀ کان قديم ثبوت چين ۾ ٻارهين صدي عيسويءَ ۾ ملي ٿو. پوءِ اها راند لڳ ڀڳ هاڻوڪي شڪل ۾ تيرهين صدي عيسويءَ ۾ يورپ ۾ کيڏي وئي جو صليبي جنگين جا سورما اها مشرق قريب ۾ جنگين تان موٽڻ بعد ڪندا هئا. خيال آهي ته هيءَ راند هتي خانه بدوشن ۽ مُور قبائلين متعارف ڪرائي. هن سان مختلف رانديون کيڏيون وينديون آهن، جهڙوڪ: پيسَ ڪوٽ، ڪاري واري راڻي، رنگ وار، کُلَ، رَمي، چؤ باز، ڇهه باز، گهر پَتي ۽ بئنڪ، وغيره. سنڌ ۾ پتي /تاس راند عام کيڏي ويندي آهي.
لفظ تاسھيٺين داخلائن ۾ پڻ استعمال ٿيل آھي
راند - ڀاڱي جون ٻِيون داخلائون
ٻٽڻراند
ڊوڙي رومال کڻڻ
باسڪٽ بال
سِرڻ ۽ باز راند
ٿلهه بٿلهي
ڏاڪ چُوپَ
ٽاپن راند
ٻليءَ پيرڙو
شينهن ٻڪري