ڀَيا: سنڌ جي ھڪ ذات آھي. ھيءَ ذات سنڌ جي اترئين خطي ۾ گھڻي ڀاڱي آباد آھي. منجھن سرداري نظام رائج آھي. جيڪب آباد ۽ ڪنڌڪوٽ ۾ ڀيا ذات جي اڪثريت آھي، جن وٽ وڏيون زمينداريون آھن. ھيءَ ذات سنڌ کان ٻاھر به پکڙيل آھي ۽ گھڻو ڪري زراعت پيشه آھن. جيڪب آباد جا ڀيا انگريز دور ۾ نھري نظام رائج ٿيڻ کان پوءِ ھت پھتا ۽ ھندو زميندارن کان زمينون خريد ڪري، ھتان جا آبادگار بڻيا. ھي عام سماج ۾ سنڌي ٻولي ڳالھائيندا آھن، پر گھرو زندگيءَ ۾ سندن ٻولي چولستاني- سرائڪي آھي. پاڪستان ٺهڻ کان پوءِ منجھن علم پرائڻ جو گھڻو چاهه جاڳيو آھي. ويجھڙائيءَ واري وقت ۾ مرحوم الطاف خان ڀيو پنھنجي تر جو بااثر سياسي فرد ٿي گذريو آھي ۽ ھڪ دفعو اسيمبلي جو ميمبر پڻ چونڊيو ويو ھو. سردار ڪوڙا خان ڀيو به مشهور شخص ٿي گذريو آهي. فيصلن جي حوالي سان سندس وڏي شهرت آهي. اُستاد عبدالوھاب ڀيو، ضلعي جيڪب آباد جو ھڪ ببيباڪ ۽ بھادر قومي ڪارڪن ۽ استاد ٿي گذريو آھي، جنهن جا سائين جي. ايم. سيد جي قومي تحريڪ سان گهاٽا لاڳاپا هئا.