بين
بين
بين: هي شرنائيءَ جي ساٿي آهي. هي چئن بينن تي مشتمل آهي. هن جي وچ تي چمڙي جي ٿيلهي ٺهيل هوندي آهي. جنهن مان چار بينون ۽ هڪ ڦوڪ ڏيڻ جو نڙو نڪرندو آهي. انهن چئن بينن مان ٽي مٿئين پاسي ۽ هڪ هيٺين پاسي هوندي آهي. مٿئين ٽنهي مان هر هڪ جو آواز مکيه بين جي کرج، پنچم، ۽ مڌم سان مليل هوندو آهي. باقي هيٺين لڙڪيل بين مکيه هوندي آهي. مکيه بين ۾ شرنائي وانگر ڇهه سوراخ ٿين. پنجين نلڪيءَ ذريعي انهي ڳوٿريءَ ۾ وات سان هوا ڦوڪي ويندي آهي. جتان تناسب سان چئني بينن کي هوا ملندي آهي. مکيه بين تي آڱرين هلائڻ سان مختلف سر ڪڍيا ويندا آهن. هوا جي ڳوٿريءَ مان هڪڙو فائدو ٿئي ٿو، جو وڄائيندڙ کي الغوزي وانگر هوا کي قابو ڪري وري اڇلائڻ جي تڪليف نٿي ڪرڻي پوي. وڏي ساز هئڻ ڪري ڪڇ ۾ رکي وڄائبو آهي. وڄائڻ وارو هڪ ڦوڪ ڏئي ڳوٿري ۾ هوا ڀري ٿو ڇڏي، جا ايستائين هلندي رهي ٿي، جيستائين هو ٻي ڦوڪ ڀري.
فني طور هي ساز راڳڻين جي صورت ظاهر ڪرڻ ۾ ناقص آهي پر شرنائيءَ جي پٺڀرائي ۽ لئه قائم ڪرڻ ۾ خاصي مدد ڏئي ٿو.
انگريزيءَ ۾ هن کي Bagpipe (مشڪ باجو) ڪري چون ٿا. هن جا مکيه ڀاڱا آهن Bag مشڪ- ڳوٿرو Chanter آلاپڻو Optional Chakis اختياري يا اضافي آلاپڻا ۽ Drones ڀڻڪارا يا آس ڏيندڙ نليون. هنن نلين ۾ اندر لڪل ڪک ٿين. هنن ۾ ڳوٿري جو اضافو 16 ۽ 17 صدي عيسويءَ ۾ ٿيو. هي ساز سنڌ ۾ شرنائيءَ جي سنگت ۾ استعمال ٿئي ٿو، ان کانسواءِ فوجي بينڊ (Band) ۾ به ساٿ ڏئي.
قدامت: غير مذهبي استعمال طور هن ساز جو قديم ترين ذڪر 400 ق- م ٿيبيز (Thabes) جي ساز طور آهي جنهن ۾ ڪتي جي کل ۽ هڏي مان ٺهيل آلاپڻن جي ڳالهه ڪئي وئي آهي. هن جا هينئر ڪيترائي قسم آهن ۽ هزارين وڄوَت دنيا ۾ موجود آهن .
لفظ بينھيٺين داخلائن ۾ پڻ استعمال ٿيل آھي
ساز - ڀاڱي جون ٻِيون داخلائون
ڏونڪاڍورُو
جانجهه
پوپري پوپڙي
سارنگي
دف
چَڙو
دمامو
ڍولڪ
تانپورو ڪلاسيڪي ساز