رئيس امروهوي
رئيس امروهوي
رئيس امروهوي: اردو زبان جي نامور شاعر ۽ صحافي، رئيس امروهيءَ، 12 سيپٽمبر 1914ع تي اتر پرديش (U.P)، هندستان جي شهر امروه، ضلعي مرادآباد ۾ علامه حسن ايليا جي گهر ۾ جنم ورتو. سندس خانداني نالو سيد محمد مهدي هو ۽ هو ادبي دنيا ۾ ’رئيس امروهوي‘ طور مشهور هو. رئيس امروهويءَ ابتدائي تعليم ۽ تربيت پنهنجي ڏاڏي نصير حسين جي نگرانيءَ ۾ حاصل ڪئي. اردو، فارسي ۽ عربيءَ جي تعليم وٺڻ بعد انگريزي پاڻ سکيائين. 1931ع ۾ سندس ابتدائي ڪلام روزنامه اسد، روزنامه سرفراز لکنؤ، هفتيوار حمايت اسلام لاهور، رساله حيات امروه، ماهنامه ادراڪ امروه، هفت روزه اتحاد، انصاف، قرطاس ۽ پبلڪ گزيٽ وغيره ۾ شايع ٿيڻ لڳو.
هن پهريون افسانو ’تراش‘ 1930ع ۾ لکيو، جيڪو ماهنامه حيات امروهه ۾ شايع ٿيو. 1936ع ۾ رئيس امروهي، امروهه جي ٻن اخبارن ’قرطاس‘ ۽ ’مخبر عالم‘ جو ايڊيٽر ٿيو ۽ 1939ع کان باقاعدي صحافت جو پيشو اختيار ڪيو. 1937ع کان 1939ع تائين ڪانگريس سان واڳيل رهيو ۽ جواهر لعل نهروءَ سان گڏجي ڪم ڪيائين. هڪ وقت مسلم ليگ جي حامي روزنامه ’جنت‘ مرادآباد جو چيف ايڊيٽر به رهيو. 1940ع ۾ مسلم ليگ ۾ رضاڪار طور شامل ٿيو. 19 آڪٽوبر 1947ع ۾ رئيس امروهوي هجرت ڪري پاڪستان آيو ۽ ڪراچيءَ ۾ رهي قطعا لکڻ شروع ڪيا هئا، جيڪي پاڪستان اچڻ کانپوءِ سندس زندگيءَ جي پساهن پورن ٿيڻ تائين ڇپبا رهيا.
نثر ۾ رئيس امروهويءَ ’ريڊيائي ڊراما‘، تاريخي ۽ مذهبي مضمون ۽ سياسي ايڊيٽوريلن لکڻ کانسواءِ ’نفسيات‘، مابعدالنفسيات، جنات، جنسيات، توجيهات، مراقبي، هپناٽزم، عالم برزخ، حاضرات ارواح، عالم ارواح بابت ڪيترا ڪتاب لکيا.
شاعريءَ ۾ هن قصيدا، غزل، مغثنوي، ساقي ناما، سهرا، ساڳ، قطعات، تاريخ وفات ۽ قومي نغما لکيا.
سندس هيٺيان شعري مجموعا ڇپجي چڪا آهن:
(1) الف، (2) مثنوي لالئه صحرا (1956ع)، (3) پـس غبار (1969ع)، (4) قطعات (ٻه جلد)، (5) حڪايت ني (1975ع)، (6) بحضرت يزدان (1984ع)، (7) انامن الحسين، (8) ملبوس بهار (1983ع)، ۽ (9) آثار (1985ع) وغيره. نثري ڪتابن ۾ (1) اڇي مرزا، (2) عجائب نفس، (3) لي سانس آهسته وغيره ڇپجي چڪا آهن.
سندس والد به شاعر ۽ ڪيترين ٻولين جي ڄاڻ رکندو هو. اردوءَ جو بهترين شاعر جون ايليا ۽ هندستان جو مشهور فلسفي پروڊيوسر ڪمال امروهي سندس ڀائر هئا.
1972ع ۾ سنڌ ۾ ٻوليءَ واري بل جي پاس ٿيڻ وقت جنگ اخبار ۾ رئيس امروهويءَ هڪ قطعو لکيو هو، جنهن جي سٽ هئي: ’اردو ڪا جنازه هي، ذرا ڌوم سي نڪلي‘ جنهن سبب سنڌ ۾ لساني فسادن کي هوا ملي. رئيـس امـروهـويءَ شاهه عبداللطيف جا ڪيترا بيت (خاص ڪري سُر ڪيڏارو) اردوءَ ۾ ترجمو ڪيا. هو هڪ وڏو عالم شخص هو.
رئيس امروهويءَ کي پڇاڙيءَ وارن ڏينهن ۾ ڪن دهشتگردن، گهر ۾ حملو ڪري زخمي ڪيو هو ۽ هو زندهه رهي نه سگهيو ۽ 22 سيپٽمبر 1988ع تي وفات ڪيائين.
لفظ رئيس امروهويھيٺين داخلائن ۾ پڻ استعمال ٿيل آھي
داخلا ۾ استعمال ٿيل تاريخون
1914.09.12 عيسوي
اردو زبان جي نامور شاعر ۽ صحافي، رئيس امروهيءَ، 12 سيپٽمبر 1914ع تي اتر پرديش (U.P)، هندستان جي شهر امروه، ضلعي مرادآباد ۾ علامه حسن ايليا جي گهر ۾ جنم ورتو.
1988.09.22 عيسوي
رئيس امروهويءَ کي پڇاڙيءَ وارن ڏينهن ۾ ڪن دهشتگردن، گهر ۾ حملو ڪري زخمي ڪيو هو ۽ هو زندهه رهي نه سگهيو ۽ 22 سيپٽمبر 1988ع تي وفات ڪيائين.
شخصيتون - ڀاڱي جون ٻِيون داخلائون
سعدالله مفتيامر لغاري
زين العابدين شيخ
روميلا ٿاپر
بچل شاهه جيلاني
زهره شيرازي
لقمان کوکر
آغا حسن عابدي
حفظ الله خان نواب
صديق سمراٽ