زحل
زحل
زحل (Saturn): شمسي نظام جو ٻيو نمبر وڏي ۾ وڏو گرهه ’زحــل‘ آهي. هن ئي گرهه جي چوڌاري ڇلن (Rings) جو سلسلو آهي. فلڪياتي ماهرن موجب دوربين کانسواءِ نهاربو ته زحل پيلي رنگ جي هڪ وڏي تاري وانگر نظر ايندو. زحل، يورينئس ۽ مشتريءَ جي وچ ۾ واقع پنهنجي دائري ۾سج جي چوڌاري گردش ڪري ٿو. زحل کي ڏهه چنڊ آهن. سائنسدانن موجب پراڻي زماني ۾ هي يارهون چنڊ هو، جيڪو شايد ڀڄي ٽڪرا ٽڪرا ٿي پيو ۽ ان مان نڪتل دز زحل جي چوڌاري ڇلا ٺاهي ڇڏيا. هنن چنڊن مان زحل کي ويجھي ۾ ويجھو چنڊ ’جانس‘ (Jauns) آهي، جيڪو گرهه جي مرڪز کان فقط 98 هزار ميل پري آهي.
زحل ڌرتيءَ کان گھڻو وڏو آهي ۽ ان جي مٿاڇري جي ايراضيءَ ڌرتيءَ کان 80 دفعا وڌيڪ آهي، زحل تمام هلڪي مادي جو ٺهيل آهي ان ڪري ڌرتي هن کان اٺوڻي وڌيڪ گھاٽي ۽ ڳؤري آهي. ماهرن جو چوڻ آهي ته زحل کي پاڻيءَ ۾ اڇلائجي ته اهو ترڻ لڳندو. اڃا تائين پڪ نه ٿي سگهي آهي ته زحل ڪهڙي مادي جو ٺهيل آهي؟ ڪن ماهرن جو خيال آهي ته زحل جو ڳڀ پٿر ۽ ڌاتوءَ جو ٺهيل آهي ۽ ان جي ٻاهران ڪيترا هزار ميل اونهو برف جو تهه چڙهيل آهي. هن نهري گرهه کي پنهنجي فضا آهي، جيڪا زهريلين گئسن جي پيداوار آهي.
زحل سج کان ايترو ته پري آهي، جو ان کي سج جي چوڌاري هڪ چڪر پوري ڪرڻ ۾ ساڍا 24 زميني سال لڳي ٿا وڃن، پر جيئن ته زحل پنهنجي محور جي چوڌاري ڌرتيءَ جي ڀيٽ ۾ ٻيڻيءَ کان به وڌيڪ رفتار سان ڦري ٿو، انڪري ان جو ڏينهن فقط ساڍن ڏهن ڪلاڪن جو ٿئي ٿو. اندازو آهي ته زحل تي ڪا به زندگي نه آهي، ڇا ڪاڻ ته ان جي ٿڌ يا گرميءَ جو درجو تمام گھڻو آهي. ”گئليلو“ پهريون سائنسدان هو، جنهن زحل جي مخصوص شڪل بابت ٻڌايو هو. ان کان پوءِ جلد ئي علم فلڪيات جي ٻين ماهرن پتو لڳايو ته هن گرهه جي چوڌاري ڇلا موجود آهن. زحل جي چوڌاري ٽي ڌار ڌار ڇلا آهن: ٻاهريون ڇلو، اندريون ڇلو ۽ ڪريپ ڇلو (Crepe ring)، جيڪو گرهه کي ويجھي ۾ ويجھو آهي. ڪنارين کان ڏسڻ سان معلوم ٿيندو ته اهي ڇلا تمام سنهڙين ٿالهين وانگر نظر ايندا، جيڪي 1700000 ميل اونها ۽ 10 کان 40 ميلن تائين آرپار آهن. ڇلا پٿر جي ڪروڙن ننڍڙن ٽڪرن جا ٺهيل آهن. سندن چمڪ ان ڪري آهي، جو اهي سفيد رنگ جي ڌنڌ سان ڍڪيل آهن ۽ اهو ڌنڌ سج جي روشني موٽائي ٿو. ڪن به ٻن ڇلن جي وچ ۾ جيڪو خال آهي، ان ۾ ڪو به مادو نه آهي. اندرئين ۽ ٻاهرئين ڇلي جي وچ ۾ موجود خال کي ’ڪئسيني‘ (Cassini) خال چئبو آهي، جيڪو اٽڪل ٽي هزار ميل ويڪرو آهي.
لفظ زحلھيٺين داخلائن ۾ پڻ استعمال ٿيل آھي
شمسي نظام - ڀاڱي جون ٻِيون داخلائون
پڇِر تارو پڇڙ تاروشمسي نظام
شمسي توانائي
راسُ السرطان
زهره
سج
روشني1
زحل