عبدالڪريم گدائي
عبدالڪريم گدائي
عبدالڪريم گدائي: سنڌي ٻوليءَ جو ناليوارو مزاحمتي شاعر عبدالڪريم گدائي ولد بجار خان لاشاري، پهرين جنوري 1901ع تي ڳوٺ ڪريم آباد تعلقي ٺل، ضلعي جيڪب آباد ۾ پيدا ٿيو. سندس ڇٺيءَ جو نالو بگن هو. پوءِ اسڪول جي داخلا ۾ عبدالڪريم ڪري لکيو ويو. هو 6 سالن جو ٿيو ته والد کيس 1906ع ڌاري ڳوٺ جي اسڪول ۾ داخل ڪرايو. جتان هن پنج درجا پڙهي وڌيڪ پڙهڻ لاءِ 1911ع ۾ جيڪب آباد ميونسپل جي ورنيڪيولر اسڪول ۾ داخلا ورتي، جتي کيس قاضي عبدالڪبير درٻيلائي ۽ هيرانند خيرپوريءَ جي شفقت حاصل ٿي ۽ 1916ع ۾ جيڪب آباد مان پنج درجا انگريزي پاس ڪرڻ کان پوءِ ميونسپل اسڪول مان انگريزي ڇهون درجو پاس ڪيائين. هڪ سال مئٽرڪ پڙهڻ کانپوءِ 1918ع ۾پڙهائي ڇڏي اچي گهر پهتو، جنهن جو سبب حسابن جي آزمائشي امتحان ۾ مارڪون گهٽ کڻڻ هو. استاد قاضي علي رضا روهڙي واري پاران محنت ڪرائڻ باوجود امتحان ۾ پاس ٿي نه سگهيو. عبدالڪريم گدائيءَ کي ساڳئي سال ۾ مسٽر آنندرام جي ڪوشش سان پوسٽ آفيس شڪارپور ۾ ڪلارڪي ملي، انهي نوڪريءَ تان ڪم وڌيڪ هجڻ ۽ موڪل گهٽ هجڻ ڪري 1919ع ۾ استعفا ڏئي، ٺل ۾ اچي 1920ع ۾ سنڌي ورنيڪولر فائنل جو امتحان پاس ڪيائين، جنهن کان پوءِ پوليس ڪانسٽيبل طور درخواست ڏنائين، ۽ کيس ڪانسٽيبل طور ننڍي منشيءَ طور ڀرتي ڪيو ويو. هن 6 مهينا جيڪب آباد ٿاڻي ٽائون تي نوڪري ڪئي ۽ پوءِ انهيءَ کي به ڇڏي ڏنائين. انهيءَ کان پوءِ 1923ع جي آخر ۾ ٺل جي زميندار بهادر خان کوسي جي پٽ شاهل خان جو ٽيوٽر ٿيو، جتي سندس ملاقات نامور اديب لطف الله بدويءَ سان ٿي، جيڪو بهادرپور اسڪول ۾ نائب ماستر هو. هي ٻئي هڪ بنگلي ۾ رهندا هئا، جنهن جي صحبت ۾ گدائيءَ کي به شاعريءَ جو شوق ٿيو. پوءِ هن شاعري شروع ڪئي ۽ تخلص ‘گدائي’ چونڊيائين. بهادرپور ۾ ٽي سال نوڪري ڪرڻ کانپوءِ کيس 1927ع ۾ لائيڊ بئراج سکر ۾ ملازمت ملي، جنهن بعد کيس کيرٿر ڊويزن شهدادڪوٽ، ڳڙهي خيرو واري سب ڊويزن ۾ سب ڪلارڪ رکيو ويو. پنج سال نوڪري ڪرڻ کانپوءِ رتيديري ڊويزن جي ايس ڊي او سان اختلاف ٿي پيس، جنهنڪري 1932ع ۾ ٻه مهينا موڪل ورتائين. پويان ايس ڊي او رپورٽ ڪري سندس نوڪري ختم ڪرائي ڇڏي. نوڪريءَ تان فارغ ٿيڻ بعد گدائيءَ ساڳئي سال ٺل ۾ ڪپڙي جو دڪان کوليو، جيڪو ٽي سال هلايائين. جنهن بعد ٺل ۾ هوٽل کوليائين. عبدالڪريم گدائي 20 جولاءِ 1947ع کان 27 آگسٽ 1948ع تائين سينيٽري ڪاميٽي ٺل (هاڻوڪي ميونسپل ڪاميٽيءَ ۾) ۾ سيڪريٽري مقرر ٿيو. پنهنجي عزيزن سان اڻبڻت جي ڪري 1951ع ۾ ٺل مان لڏي وڃي جيڪب آباد ۾ رهڻ لڳو، جتي پاڻ ادب، سياست ۽ صحافت ۾ ڪافي سرگرم رهيو. جيڪب آباد مان نڪرندڙ هفتيوار اخبارن: ‘المجاهد’، ‘سنڌ فرنٽيئر گزيٽ’ ۽ ٻين اخبارن جو ايڊيٽر پڻ رهيو. روزاني عبرت اخبارن جي رپورٽر طور پڻ ڪم ڪيائين.هن ٽي شاديون ڪيون. کيس وچين گهر واريءَ مان ٻه پٽ ۽ ٻه نياڻيون آهن. مرحوم عبدالفتاح عابد جيڪو شاعر، اديب صحافي هو. عبدالعزيز ساجد، عابده، ساجده ٻه ڌيئر. ٻئي صغيرائپ ۾ ئي فوت ٿي ويون. ٽين گهر واريءَ مان هڪ پٽ ۽ ڌيءَ جو اولاد ٿيو هوس. عبدالڪريم گدائي ننڍپڻ کان ئي خلافت تحريڪ کان متاثر هو. ۽ پوءِ 1932ع ۾ نوڪري ڇڏي وڃي ڪانگريس تحريڪ ۾ شامل ٿيو ۽ 1942ع تائين ڪانگريس ڪاميٽي ٺل جو سيڪريٽري رهيو. ورهاڱي کانپوءِ هارين ۽ مزدورن تي ساڳيو وڏيرڪو ظلم ڏسي ضلعي هاري ڪاميٽي جيڪب آباد جو جنرل سيڪريٽري ٿيو.عبدالڪريم گدائيءَ جي شاعري ڪيترن ئي رسالن ۽ اخبارن: ماهوار پيغام، صداقت، سنڌ جيڪب آباد زميندار، ٽماهي مهراڻ، هلال پاڪستان، الوحيد ۽ عبرت ۾ شايع ٿيندي رهي. هن شاعريءَ سان گڏوگڏ نثر به لکيو. ڪيترا ڊراما لکيائين، جن ۾ ‘قابوس ۽ بلوامنگل’ سرفهرست آهن. عبدالڪريم گدائي جا ڪل چار ڪتاب ڇپيل آهن. هن جو پهريون نظمن جو ڪتاب ساڻيھه جا سور 1965ع ۾ شايع ٿيو، جنهن تي ‘پاڪستان رائيٽرس گلڊ’ پاران هڪ هزار انعام ڏنو ويو. ان کانپوءِ سال 1965ع ۾ هڪ باتصوير ڪتابچو ‘خانڳڙھه کان جيڪب آباد تائين’ (ضلعي جيڪب آباد جي تاريخ) ڇپيو ۽ ‘پيماني تي پيمانو’ (1924ع) شاعريءَ جو ڪتاب ڇپيو ۽ فيبروري 1975ع ۾ سندس شاعريءَ جو ڪتاب ‘پکڙا ۽ پنهوار’ ڇپيو. عبدالڪريم گدائي، سنڌي ٻولي قومي ٻولي واري تحريڪ ۾ پڻ شامل رهيو. سنڌ يونيورسٽيءَ جي شاگردن پاران چوٿين مارچ 1967ع تي نڪتل ريليءَ ۾ ٻين اديبن سان گڏ عبدالڪريم گدائي پڻ شامل هو. جنهن دوران هن نوجوان شاگردن کي ٻوليءَ بابت شعر پڙهي سندن رت کي گرمايو. عبدالڪريم گدائي رائيٽس گلڊ پاڪستان ۾ سرگرم ميمبر پڻ رهيو. زندگيءَ جي آخري ڏهاڙن ۾ مٿس فالج جو حملو ٿيو. جنهن سبب 28 جنوري 1978ع تي وفات ڪئي. سندس ڪيترائي نظم اڄ به درسي نصاب ۾ شامل آهن.
لفظ عبدالڪريم گدائيھيٺين داخلائن ۾ پڻ استعمال ٿيل آھي
داخلا ۾ استعمال ٿيل تاريخون
1901.01.01 عيسوي
سنڌي ٻوليءَ جو ناليوارو مزاحمتي شاعر عبدالڪريم گدائي ولد بجار خان لاشاري، پهرين جنوري 1901ع تي ڳوٺ ڪريم آباد تعلقي ٺل، ضلعي جيڪب آباد ۾ پيدا ٿيو.
1978.01.28 عيسوي
عبدالڪريم گدائي 28 جنوري 1978ع تي وفات ڪئي.
شاعر - ڀاڱي جون ٻِيون داخلائون
محمد عارف شڪارپوريپريت رخسانه
عمر خيام
ڀڳت جُمڙو مل
برڪت بلوچ
تابش بخاري
چيتن ديوڪي ورما يمراج
شاهه جهانگير هاشمي
عبدالغفور شاهه تقوي سيد
خضراڻي ميان بيگ انڍڙ