ڌرم اپڪار اميچوئر ڊرامئٽڪ سوسائٽي: هيءَ ڊرامئٽڪ سوسائٽي ديوان ٺاڪرداس ناگراڻيءَ شڪارپور ۾ برپا ڪئي هئي، جنهن جو پهريون صدر ديوان ٺاڪر داس پاڻ ئي ٿيو، جيڪو پنهنجي وقت جو جج ۽ مشهور اداڪار هو. هن ڊراماٽڪ سوسائٽيءَ جو جنرل سيڪريٽري مهراج بنسي رام هو. هن سوسائٽيءَ بهترين ڊرامن پيش ڪرڻ سان وڏي مشهوري ماڻي. هن ڊرامئٽڪ سوسائٽيءَ جي مکيه قلمڪارن ۾ ديوان ٺاڪرداس، آغا غلام نبي المعروف ’آغا صوفي‘ ۽ مهراج تيجڀانداس هئا. هن سوسائٽيءَ جي برپا ٿيڻ بابت پروفيسر منگھارام ملڪاڻيءَ پنهنجي ڪتاب ’سنڌي نثر جي تاريخ‘ ۾ لکيو آهي ته هيءَ سوسائٽي 1897ع ۾ برپا ٿي ۽ سوسائٽي باقاعدي رجسٽر ٿيل هئي.
هن سوسائٽيءَ جي جهوني اداڪار استاد هادي بخش ابڙي جو چوڻ آهي ته سوسائٽي 95-1895ع ۾ برپا ٿي ۽ 1897ع ۾ رجسٽر ٿي هئي. هن سوسائٽيءَ کي ترقي وٺرائڻ جي مد ۾ ان وقت شڪارپور جي هندو توڙي مسلمان سنڌي ڪامورن وڏي دلچسپيءَ ورتي هئي. هن سوسائٽيءَ ٿوري ئي عرصي ۾ غير معمولي شهرت حاصل ڪري ورتي. هر مهيني چنڊ جي پهرئين آچر تي سوسائٽيءَ پاران ڪو نه ڪو پروگرام پيش ڪيو ويندو هو. هن سوسائٽيءَ ذريعي پهريون ناٽڪ ’شڪنتلا دشينت‘ سکر ۽ شڪارپور ۾ ڏيکاريو ويو، جيڪو گاگن سنگهه آتما سنگهه آڏواڻيءَ جو لکيل هو. اهو ناٽڪ اڳتي هلي 1898ع ۾ ڇپجي پڌرو ٿيو. ان کانپوءِ هن ناٽڪ منڊليءَ تان رامسنگهه جو پنگتي ناٽڪ ’موهن نارڪا‘ پيش ڪيو، جنهن ۾ نجوسنگهه، ڪيولرام جماڻي ۽ ٻين اداڪاري ڪئي. مهراج تيجڀانداس هن منڊليءَ جو قابل هدايتڪار، فنڪار ۽ مزاحيه اداڪار ليکيو ويندو هو. 1899ع ڌاري هن ناٽڪ منڊليءَ تان هرشچندر، شڪنتلا، چندرا ولي، تريا چلتر، بلوا منگل، سورداس، سفيد خون، محبت ڪا ڦول، جلاد عاشق، درد جگر، نيڪ پروين نالي ڊراما پيش ٿيا هئا. هن ناٽڪ جي نوجوان اداڪارن ۾ ڄيٺانند ناگراڻي (نائڪ)، پرسرام بولاخاني (نائڪا) ۽ هرو مل مدناڻي (لُچ) وغيره هئا.
1964ع ڌاري هن ناٽڪ منڊليءَ تان آخري ڊرامو ’هير رانجھو‘ پيش ٿيو. هيءَ ناٽڪ منڊلي پنهنجا ڊراما شڪارپور کان سواءِ سکر، ڪراچي، حيدرآباد، چمن، ڪوئٽا وغيره ۾ به پيش ڪرڻ ويندي هئي. هن سوسائٽيءَ کي ٿئيٽر، باغ باغيچا، بيڊمنٽن هال، ٽيبل ٽينس هال وغيره پنهنجا هوندا هئا. هن ناٽڪ منڊلي پنهنجي وقت ۾ سنڌ جي اندر ڊرامن کي هٿي وٺرائيندي ان جي جوڳي خدمت ڪئي. لوڪرام ڏوڏيچا لکي ٿو ته: مهراج پهلاج سورداس جي پارٽ ۾ داس پري ديالا وري ڳائيندو هو ته پاڻ به روئيندو هو ته حاضرين کي به روئاري وجهندو هو. اڄڪلهه هن ناٽڪ منڊليءَ واري هنڌ تي افشان سئنيما قائم آهي.